Ang psoriasis ay isang pangmatagalang sakit sa balat na sanhi ng pabalik-balik na pag-“inflame” nito. Itinatayang inaapektuhan ng psoriasis ang 3 porsyento sa populasyon ng buong mundo. Hindi ito nakakahawa at nakukuha ng mula sa isang tao patungo sa isa. Ang salitang psoriasis ay galing sa matandang salita sa Greece na “psora” na ibig sabihin ay “kati” at “sis” na ibig sabihin naman ay “kondisyon”. Kaya naman ang psoriasis ay nangangahulugan na “makating kondisyon”. Ang mga sintomas ng psoriasis ay karaniwang lumalabas sa edad na 10-35 na taong gulang datapuwat pwede itong lumabas sa kahit anong edad. Ang mga pinakaraniwang lugar na sino-psoriasis ay ang ulo, siko, at mga tuhod. Hindi sanhi ng “poor hygiene” o hindi malinis sa sarili ang psoriasis. May ibang mga psoriasis patient na nawawala ang psoriasis paglipas ng maraming taon at ang iba ay hindi kailan pa man inaatake. Ang mga pasyenteng may psoriasis ay mataas ang tsansang magkaroon ng iba pang kondisyon tulad ng sakit sa puso, depresyon o kalungkutan, “obesity” o sobrang katabaan, mataas na blood pressure, diabetes o cancer.
Ano sanhi ng psoriasis?
Ang psoriasis ay isang pangkaraniwang kondisyon sa balat na nagpapaiba-iba sa “life cycle” o buhay ng mga “cells” ng balat. Ito ay nagsasanhi sa mga cells na maipon nang mabilis na mabilis sa ibabaw ng balat. Ang mga extra na cells ng balat ay nagiging makapal, na kulay silver na parang kaliskis, na makakati, napakatuyo, at namumula na mga patches na kung minsan ay masasakit rin sa pakiramdam. Ang sakit na psoriasis ay isang pabalik-balik na sakit. May mga panahon na ang sintomas ay gumagaling. Kung minsan naman ay guma-grabe ang sintomas. Ang pangunahing layunin sa gamutan ay ang matigil ang pagdevelop ng cells ng balat sa napakabilis na panahon. Datapuwat wala pang naitatalang lunas sa psoriasis, may mga gamot na nagbibigay ng malaking ginhawa.
Ano sintomas ng soryasis?
Ang mga sintomas ng psoriasis ay nag-iiba-iba depende sa ibat-ibang tao at maaaring magkaroon ang iba ng ilan sa mga sintomas na ito. Mayroong namumulang “patches” o parte sa balat na natatabunan ng “silvery” ang kulay na parang kaliskis, mayroong maliliit na parte ng balat na parang kinakaliskis – ito ay karaniwan sa mga bata, mayroon ring iba na tuyong-tuyo ang balat at nagbibitak-bitak na, nangangati, parang sinusunog at masakit ang balat, ang mga kuko ay namamaga, at lubak-lubak, at namamaga at naninigas ang mga kasu-kasuan. Ang mga parte na may psoriasis sa katawan ay nare-range sa maliit at kaunting spots hanggang sa mga malalaking “eruptions” na tumatabon sa malalaking parte ng katawan. Maraming klase ng psoriasis ang sumasailalim sa “cycles”, “flaring” o guma-grabe ang sintomas ng ilang mga lingo o buwan, at nawawala rin ang sintomas pagkatapos nang ilang sandali at bumabalik na naman. Maraming klase ng psoriasis at narito ang mga ito. Mayroong plaque psoriasis, nail psoriasis, scalp psoriasis, Guttate psoriasis o iyong psoriasis na umaapekta sa kabataan at “young adults”. Ito ay nati-trigger ng bacterial infection. Mayroon ring “inverse psoriasis” na umaapekta sa balat ng kili-kili, singit, sa ilalim ng suso at sa palibot ng mga “genitals”. Mayroon ring “pustular psoriasis”, “erythrodermic psoriasis” na hindi pangkaraniwan na klase ngunit maaaring tumabon sa buong katawan at namumula at nagkakaliskis-kaliskis ang pasyente. Ito ay napaka-kati at mainit pa sa pakiramdam. Mayroon ring “psoriatic arthritis” kung tawagin na nagsasanhi ng lubak-lubak, nag-iibang kulay na kuko, namamaga na kau-kasuan.
Ano mga lunas at gamut nitong sakit sa balat?
Gaya na sa naunang nasabi, ang layunin ng paggamot sa psoriasis ay upang matigil ang cells ng balat sa mabilis na pagdami na nagpapababa sa “inflammation” at pag-form ng “plaques” o mga kaliskis at ang isa pang layunin ay ang mawala ang mga kaliskis at gawing makinis ang balat na ginagawang possible ng mga “topical treatments”. Ang mga gamot sa psoriasis ay kina-klasipika sa tatlo at ito ay ang topical treatments, light therapy at systemic na mga gamot. Kung creams at ointments lamang ang ginagamit, maaaring malunasan ang mild to moderate psoriasis ngunit para sa seryosong klase, ang mga creams ay maaaring i-combine sa light therapy. Ang mga topical na gamot sa psoriasis ay “topical corticosteroids”. Ito ay mabibisang pagpababa sa sintomas ng pamamaga at nagpapabagal sa pagdami ng cells ng balat. Ito rin ay nagpapawala sa kati. Ang iba pang gamot ay “vitamin D analogues” kung tawagin. Ito ay isang sintetikong klase ng vitamin D na nagpapabagal sa pagtubo ng skin cells.Mayroon ring “Anthralin” na gamot kung tawagin na pinapaniwalaang nagno-normalize sa DNA na gawain ng skin cells. At tinatanggal nito ang kaliskis kung kaya naman kumikinis ang balat. Mayroon ring “topical retinoids” kung tawagin na nagno-normalize rin sa gawain ng DNA sa skin cells at maaaring magpababa ng pamamaga. Pwede ring gumamit ng salicylic acid dahil ito ay nagtatanggal sa patay na cells ng balat.
Home Remedies at Prevention o paano maiwasan
Datapuwat hindi nalulunasan ang psoriasis ng simpleng pag-aayos, ito ay maaaring maka-improve sa nararamdaman ng may sakit sa kanyang sarili. Ang mga gawaing ito ay maaaring makatulong. Araw-araw na maligo. Ito ay nakakatulong mawala ang mga kaliskis at nagpapababa sa init. Iwasan lang ang mainit at masyadong nakakairitang sabon. Gumamit rin ng moisturizer. Ipakita ang balat paminsa-minsan sa araw. Iwasan rin ang nakaka-trigger ng psoriasis at iwasan ang pag-inom ng alcohol.
