Kasaysayan ng Chess (tses o ahedres)
Hindi malinaw kung saan talaga nagmula ang larong chess, pero madaming naniniwala na naimbento ito mula sa isang parehong laro sa India noong halos 2,000 taon na nakalipas. Ang larong chess na alam natin ngayon ay linalaro mula pa ng 15th century kung saan naging popular ito. Chess is a game of strategy. With the right techniques at the beginning of the game, you can quickly corner your opponent's king and call checkmate.
Paano umpisahan ang game
Sa umpisa ng laro, ang chessboard ay ilalatag sa posisyon kung saan nasa bandang kanang ibaba (bottom right) ng bawat player ang white colored square. Parehas ang pag-arrange ng chess pieces palagi sa umpisa ng laro. Ang second row (or rank) ay nakalagay ang 8 pawns. Ang rooks ay nasa corners, then the knights, followed by the bishops, and finally the queen, na palaging nasa sariling colored square (white queen on white square, black queen on black), and the king sa natitirang square. You need to push the opponent back and invade their territory, in hopes of getting closer and closer to their King.The Queen is your most powerful piece but she can't win a chess game all by herself. She's also a very enticing target for your opponent early in a game where she can be easily trapped on a crowded chessboard.
Ang Rook
Ang rook ay pwedeng mag-move mula dulo hangang kabilang dulo ng chess borad din, pero only forward, backward, at pa-sides lamang (hindi pwede diagonal). Malakas ang rooks kapag magkasama sila at nagtutulungan!
Ang Bishop
Maaaring humakbang ng kahit gaano kalayo ang bishop, ngunit dayagonal o pa-hiris lamang (diagonally). Kapag ang bishop ay nasa white square, white square lang ang maaari nitong tahakin sa buong laro (at kapag nasa dark colored square ganun din). Magandang pagtrabahuhin ng sabay ang dalawang Bishops (isang nasa white square at isang dark square) dahil natutulungan nila ang kahinaan ng bawat isa.
Ang Knight
Naiiba ang move ng Knights kumpara sa ibang piyesa. – Dalawang hakbang sa isang direction muna, pagkatapos isang move pa sa 90 degree angle, parang shape ng letrang “L”. Ang Knights lamang ang piyesa maaaring tumalon sa ibang piyesa. (kahit may ibang piyesa siyang madaanan, basta walang nakapwestong sariling piyesa doon sa kinaroroonan niyang square)
Ang Pawn
Kakaiba ang mga Pawns dahil magkaiba ang paggalaw at pagkain nila: Diretso ang hakbang nila, ngunit hiris o dayagonal (diagonal) ang pagkain nila ng piyesa ng kalaban. Isang hakbang pa-diretso lamang ang puwedeng i-move ng pawns. Ngunit sa kanyang unng move, maaari niyang i-move forard ang pawn ng 2 squares. Pawns can only capture one square diagonally in front of them. They can never move or capture backwards. If there is another piece directly in front of a pawn he cannot move past or capture that piece.
Layunin ng Laro (Objective of the game)
Check & Checkmate - Ang layunin (o purpose) ng laro o game ng chess ay para ma-checkmate ang king ng kalaban. This happens when the king is put into check and cannot get out of check. Tatlong paraan lamang upang maiwasan ng kng ang check: Umalis sa kanyang pwesto (pero hindi maaaring mag-castle!), i-block ang check gamit ang ibang piece, o i-capture/kainin ang piece na umaatake sa king. Kapag hindi makaligtas sa check, ibig sabihin ay natalo na ang kalaban at na-checkmate ang kanyang king, o sa madaling salita, talo na siya.
Ibang special rules
Beginning chess players discover very quickly that learning how the pieces move is the very tip of the tip of the chess playing iceberg:
Promotion
May special ability ang pawns na maaaring ma-promote sa ibang piyesa ang pawn kapag nakarating ito sa kabilang dulo ng board (kung nasaan ang kalabang piyesa). Promotion ang tawag dito. Ang pawns lamang ang pwede ma-promote. Pwedeng kahit anong piece ang palitan kapag na-promote ang pawn. (Queen, Rook, Bishop or Knight) Siyempre queen ang kadalasan pinapalit sa pawn pag ito ay na-promote. (May dahilan minsan kung bakit hindi queen ang pinapalit, tulad upang hindi ma-stalemate ang kalaban.)
En Passant
The last rule about pawns is called “en passant,” which is French for “in passing”. Ang ibig sabihin nito, if a pawn moves out two squares on its first move, and by doing so lands to the side of an opponent’s pawn (effectively jumping past the other pawn’s ability to capture it), that other pawn has the option of capturing the first pawn as it passes by. This special move must be done immediately after the first pawn has moved past, otherwise the option to capture it is no longer available. Protect your king. Castle early on in the game.
Touch-move
Kapag turn mo na gumalaw at may nahawakan kang piyesa, dapat galawin mo yung piyesa na yun basta meron itong lugar na pwedeng mapuntahan na legal. Kapag nahawakan mo naman ang piyesa ng kalaban, kelangan mong kainin (i-capture) itong piyesa gamit ang piyesa mo. Kapag gusto mong galawin ang iyong piyesa para i-adjust o ayusin ang pwesto ng piece, sasabihin mo lamang sa iyong kalaban: “adjust” bago mo ito igalaw, para alam niya na hindi ito kasali sa ‘touch-move’ rule.
Draws
May mga games kung saan walang nananalo at tabla o draw ang resulta ng laro. Nangangahulugan na walang panalo o tabla ang laro. May 5 dahilan kung bakit nagiging draw ang isang chess game.
· May position kung saan turn na ng isang player ngunit hindi niya magalaw ang kahit aling piyesa, at ang king naman niya ay hindi naka-check (maaaring pwede niyang galawin ang kanyang king, ngunit lahat na mapuntahan ng king ay ma-expose sa check) Stalemate ang tawag dito.
· Maaaring magkasundo ang 2 players na i-draw nalang ang laro at hindi na itutuloy ang laro, para tabla na.
· Ang bawat player ay kulang ang piyesa upang maka-force ng checkmate sa kalaban. (Halimbawa: isang king at bishop laban sa isang king)
· Kapag 3 beses naulit (na-repeat) ang position, maaaring mag-declare ng draw ang isang player. (hindi kelangan ng sunod-sunod na beses na parehas na posisyon, basta parehas na parehas ang posisyon ang naging posisyon sa loob ng isang laro.
· Fifty consecutive moves (sunod-suod na 50 moves) ang nagalaw ng bawat player ngunit walang pawn ang nagalaw at walang nakain na piyesa sa magkabilang player.
BASIC STRATEGY
May apat na simpleng stratehiya ang dapat malaman ng bawat chess player.
1. Protektahan ang iyong king
Ilagay ang king sa may sulok o corner, para safe ito. Kaya’t mas maganda kapat maaga mag-castle. Tandaan mo na kait malapit mo na ma-checkmate ang kalaban, kapag naunahan ka, talo ka.
2. ‘Wag basta basta lang magbibigay ng piyesa.
Ingatan ang bawat piyesa dahil mahalaga sila at mahirapan ka manalo kapag kulang ang piyesa mo kaysa sa kalaban. Sa ibaba makikita ang relative value ng bawat chess piece:
· Ang halaga ng isang pawn ay 1
· Ang halaga ng isang knight ay 3
· Ang halaga ng isang bishop ay 3
· Ang halaga ng isang rook ay 5
· A queen is worth 9
· Hindi masukat ang halaga ng king dahil kapag wala na ito, talo ka na.
Ngunit tandaan na isang sistema lamang ito sa pagdesisyon tulad ng kapag kakain ka ng piyesa ng kalaban o makikipagpalit ng piyesa o iba pang moves. (Minsan may exception din na maaari mong i-sacrifice ang iyong piyesa para magkaroon ng advantage sa moves o para ma-checkmate ang kalaban). If you threaten something here in one move, something over there in the next move, and so forth, your opponent will have an easy time defending. Your pieces have to work together to be effective. Beginning chess players discover very quickly that learning how the pieces move is the very tip of the tip of the chess playing iceberg. Time is a very important element of chess. The player whose men are ready for action sooner will be able to control the course of the game. If you want to be that player, you have to develop your men efficiently to powerful posts. Pawn structure is crucial in the endgame. When you capture one of your opponent's men with a pawn, you'll often create an open file that will help your rooks and queen to reach your opponent's side of the board, but you may also get doubled pawns. Since doubled pawns cannot defend each other, they are liability in the endgame.
