Ang Coronary Artery Disease (CAD), tinatawag ring “heart disease”, ay ang pagkipot ng mga ugat ng puso partikular na ang “arteries” nang dahil sa “atherosclerosis” o pagkakaroon ng bara ng taba sa loob ng ugat. Ang mga “coronary artery” ang mga pinakamalalaking ugat na daanan ng dugo, “oxygen”, at nutrisyon sa puso. Ang mga naimbak na kolesterol sa ugat ay nagdudulot ng pamamaga ng ugat at siyang nagiging sanhi ng CAD. Kapag namuo kasi ang “plaques” kung tawagin, kumikipot ang coronary arteries, at nababawasan ang dugong pumupunta sa puso. Pagdating ng panahon, ang kakulangan sa daloy ng dugo ay nagiging sanhi ng pagsakit ng puso o “angina”, hirap sa paghinga, at iba pang sintomas. Nangunguna ang CAD sa pinaka-karaniwang sakit na pumapatay sa mga tao sa United States. Mga 1 milyong katao kada taon ay magkakaroon nito at 25 porsyento ang namamatay bago pa lamang sila dumating sa ospital o sa malapatan ng pang-emerhensyang lunas. Kaya naman, prevention ang susi sa pag-iwas sa CAD.
Ano ang Sanhi ng Coronary Artery Disease? Causes
Ang Coronary Artery Disease ay sinasabing nagsisimula sa pagkasira o pagka-pinsala ng loob na ugat ng coronary artery. Ang pagkasira ay maaaring dahil sa mga kadahilanan na ito: paninigarilyo, mataas na blood pressure, mataas na kolesterol, diabetes, “radiation therapy” sa dibdib para sa ilang may cancer, “sedentary lifestyle” o iyong pamumuhay na walang ginagawa upang makagalaw-galaw ang katawan. Sa oras na ang loob ng artery ay napinsala, ang mga taba o “fatty deposits” na gawa sa kolesterol at iba pang “cellular waste products” o basura sa katawan, ay nabubuo sa lugar na may pinsala at tinatawag na “atherosclerosis”. Kapag ang ilan sa mga taba na ito ay nakawala o pumutok, ang parte ng dugo na tinatawag na “platelets” ay nagkukumpol-kumpol sa lugar at sinusubukan nitong ayusin ang artery. Ang kumpol na ito ay maaaring magbara sa artery at maging sanhi ng atake sa puso.
Coronary artery disease occurs when the inner layer of the coronary artery becomes damaged and allows fatty deposits (plaques) made of cholesterol and other cellular waste products to accumulate at the site of injury in a process called atherosclerosis. If the surface of these plaques breaks or ruptures, blood cells called platelets will clump at the site to try to repair the artery. This clump can block the artery, leading to a heart attack. The damage to the coronary artery is attributed to several factors such as smoking, high blood pressure, high cholesterol, diabetes or insulin resistance, radiation therapy to the chest, as used for certain types of cancer and sedentary lifestyle.
Ano ang mga Sintomas? Symptoms, signs
Kapag ang iyong coronary arteries ay kumipot, hindi na nito masu-supplyan pa ng sapat na “oxygen-rich” na dugo ang puso lalo na kapag ito ay tumitibok nang malakas katulad ng sa pag-eehersisyo. Sa simula, ang kabawasan sa supply ng dugo sa puso ay wala pang sintomas. Habang nagpapatuloy ang pagkabuo ng “plaques” sa artery, maaaring magkaroon ng mga sintomas na ito:
· Sumasakit na puso o “angina” – maaari kang makaramdam ng pressure o pagsikip ng dibdib, na para bang may tumatayo sa iyong dibdib. Karaniwan itong buhat ng “physical o emotional stress”. Nawawala rin naman ito matapos ang ilang minuto matapos itigil ang nakaka-stress na gawain.
· Hirap sa paghinga – Kapag ang iyong puso ay hindi na maka-pagpalabas ng sapat na dugo upang makamit ng katawan ang kanyang kailangan, maaari kang makaranas ng hirap sa paghinga o agarang panghihina matapos ng mga gawain.
· “Heart attack” – Ang isang artery na kompletong natabunan ng “plaques” ay nakakasanhi ng heart attack. Ang klasiko nitong sintomas ay ang “crushing pressure” sa dibdib, pananakit ng balikat at braso, na may kasamang hirap sa paghinga at pagpapawis nang sobra-sobra.
Coronary artery disease (CAD) is a serious medical condition which needs immediate attention and prompt management. Hence, to make this possible, it is necessary for us to be aware of the initial signs and symptoms associated with CAD.
Angina pectoris, commonly referred to as chest pain, is the most common symptom of CAD which is sometimes mistaken as a sign of indigestion or heartburn. Angina is described as chest discomfort, heaviness, tightness, pressure, aching, burning, numbness, fullness, or squeezing usually felt in the chest, but may also be felt in the left shoulder, arms, neck, back or jaw. However, if prompt treatment is not given, symptoms may progress and may be indicative of a life-threatening condition known as myocardial infarction. Aside from the aforementioned signs and symptoms, the patient may experience difficulty breathing or shortness of breath, sweating or “cold sweat”, fullness, indigestion, or choking feeling (may feel like “heartburn”), nausea or vomiting, light-headedness, dizziness, extreme weakness or anxiety and rapid or irregular heartbeats.
Ano ang Gamot at Lunas?
Maraming mga gamot ang angkop sa Coronary Artery Disease. Ito ay ang sumusunod:
· “Cholesterol-modifying medications”. Pinapababa nito ang lebel ng kolesterol sa dugo, lalo na ang “bad cholesterol” kung tawagin.
· Aspirin. Maaaring magrekomenda ang doktor ng pang-araw-araw na pag-inom ng aspirin o ng ibang “blood thinners”. Ito ay upang lumiit ang tsansa ng pagkakaroon ng “blood clot” na nakakabara sa artery. Kung ikaw ay may “bleeding disorders”, kumunsulta muna sa iyong doktor kung ano ang dapat inumin.
· Beta-blockers. Ang mga gamot na ito ay nagpapabagal sa pagtibok ng iyong puso at nagpapababa ng blood pressure, kaya naman nababawasan rin ang pangangailangan ng puso ng oxygen.
· Nitroglycerin. Ang nitroglycerine na tabletas, sprays, at “patches” ay kumokontrol sa sakit ng puso sa pamamagitan ng pagpapabuka sa coronary arteries at pagbawas sa pangangailangan ng puso ng oxygen.
· Angiotensin-converting enzyme (ACE) inhibitors at angiotensin II receptor Blockers (ARBs). Ito ay nagpapababa din ng blood pressure.
Maaari ring magsagawa ng operasyon para sa puso. Ito ay ang “angioplasty and stent placement” o kaya naman ay “coronary artery bypass surgery”.
Treatment of coronary artery disease requires a multidisciplinary approach. Its management begins with lifestyle changes to help reduce the risk of heart attack. This includes smoking cessation, eating a balanced diet and doing regular exercise. In addition to this, medicines are also prescribed to reduce blood pressure and to widen the arteries to promote adequate oxygenation. Lastly, if medicines do not give optimum results, surgeries to open up or bypass blocked arteries may be needed.
Natural cures, Lifestyle Changes, Home Remedies at Prevention o paano maiwasan
Ang pagbabago sa pamumuhay ay makakatulong sa iyo upang maiwasan o mapigilan ang mga hinaharap pang pag-atake ng CAD. Ang mga dapat gawin ay ang pagtigil sa paninigarilyo, pagkontrol sa blood pressure, pag-check sa iyong cholesterol level at pag-iwas sa matatabang pagkain, kontrolin ang diabetes, mag-ehersisyo, kumain ng masusustansyang pagkain, panatilihing wasto ang timbang, at huwag magpapa-apekto sa stress.
References/Sources:
Regmi, M., & Siccardi, M. A. (2021). Coronary Artery Disease Prevention. In StatPearls. StatPearls Publishing.
Malakar, A. K., Choudhury, D., Halder, B., Paul, P., Uddin, A., & Chakraborty, S. (2019). A review on coronary artery disease, its risk factors, and therapeutics. Journal of cellular physiology, 234(10), 16812–16823. https://doi.org/10.1002/jcp.28350
