Depinisyon o ano ang Amenorrhea? Unsa ang amenorrhea
Ang “amenorrhea” ay ang pagkawala ng regla – isa o marami pang nagmintis na regla. Ang mga kababaihang nagmintis ng hindi sa bababa sa 3 regla na sunud-sunod ay mayroong “amenorrhea”, pati na rin ang mga babaeng hindi pa nagbu-buwanang-daloy sa edad na 15 taon. Ang pinaka-karaniwang dahilan ng amenorrhea ay ang pagbubuntis. Kabilang sa ilang sanhi ng amenorrhea ang problema sa organ ng pakikipagtalik o kaya’y ng mga “glands” na tumutulong magkontrol sa mga antas ng “hormones” sa katawan. Dalawang klase ang amenorrhea. Tinatawag na “primary” ang amenorrhea kapag ang pagre-regla ay hindi pa nagsisimula sa edad na 16. “Secondary” naman ang tawag dito kapag ang regla ay nasimula na subalit ngayo’y tumigil ng tatlong buwan matapos ng regular na regla at anim na buwan sa mga kababaihang may kasaysayan ng iregular na pagdurugo.
Sanhi / Hinungdan / Causes
Ang normal na ikot ng “menstrual cycle” ay nangyayari dahil sa nag-iiba-ibang antas ng “hormones” na ginagawa at pinalalabas ng obaryo. Ang obaryo naman ay rumeresponde sa hudyat ng “pituitary gland” na makikita sa ilalim ng utak, at siyang nagko-kontrol ng hormones mula sa hypothalamus. Ang mga kondisyon na nakaka-apekta sa anumang parte ng sikolong ito ay nagdudulot ng amenorrhea. Subalit, ang karaniwang sanhi ng amenorrhea na kung minsan ay hindi napapansin ng ibang mga tao ay ang hindi pa nadidiskobreng pagbubuntis. Sa ibat’-ibang panahon ng iyong buhay, ikaw ay maaaring makaranas ng natural na amenorrhea. Ito ay buhat ng pagbubuntis, pag-papasuso at menopause. Ang isa pang dahilan ay ang kontraseptibo. Ang ilang mga kababaihan na umiinom ng kontraseptibo kung minsan ay hindi rineregla. Kahit pa tumigil na sa paggamit ng kontraseptibo, kung minsan ay natatagalan pa bago bumalik ang natural na regla ng babae. Mayroon ring mga gamot na nakakasanhi nito. Ilan sa mga ito ay ang gamot para sa mga may problema sa pag-iisip, chemotherapy, “antidepressants”, gamot para sa mataas na blood pressure, mga gamot para sa allergy. Mayroon ring buhat ng klase ng pamumuhay tulad ng pagkakaroon ng maliit na timbang, sobra-sobrang ehersisyo, at stress. Pwede ring dahil ito sa hindi balanse na hormones sa katawan tulad ng sa “Polycystic ovary syndrome (PCOS), problema sa thyroid, tumor sa “pituitary”, “premature menopause”.
Sintomas / Simtomas / Symptoms
Ang pinakasintomas ng amenorrhea ay ang hindi pagkakaroon ng buwanang-daloy. Depende sa dahilan ng amenorrhea, maaari mong maranaasan ang ibang mga sintomas na ito: parang gatas na lumalabas sa suso, pagkalagas ng buhok, sakit ng ulo, pagbabago sa abilidad na makakita, sobra-sobrang buhok sa mukha, masakit na bahagi ng puson at tigyawat. Kailangan mong makipag-kita sa iyong doktor kung nagmintis ka ng tatlong sunud-sunod na regla at kung hindi ka pa nagbu-buwanang-daloy na 15 taong gulang ka na o higit pa.
Lunas / Tambal/ Treatments/ Cures
Ang paglunas sa amenorrhea ay nakasalalay sa kung ano ang sanhi nito. Sa ibang mga kaso, ang kontraseptibong gamot o “hormone therapies” ay maaaring pasimulan ulit ang iyong regla. Ang amenorrhea na dala ng problema sa “thyroid o pituitary” ay maaaring malunasan ng gamot. Kapag isang tumor ang problema, maaaring kailanganin ang operasyon.
Pagbabago sa pamumuhay at mga gamot sa bahay / Mga kabag-uhan sa panginabuhi ug mga tambal sa balay
Ang mga karaniwang gawain tulad ng sobrang ehersisyo o napakaliit na pagkain – ay maaaring makasanhi ng amenorrhea, kaya sibukan na balansehin ang trabaho, pagliliwaliw at pahinga. Tingnan ang mga problema sa iyong buhay. Kapag hindi mo kayang bawasan ang iyong stress, humanap ng tulong mula sa kapamlya, kaibigan o iyong doktor. Maging mapag-matiyag sa mga pagbabago sa iyong regla at isangguni sa iyong doktor ang mga katanungan. Palaging ilista ang panahon kung kailan ka nagre-regla at subukang ilista ang pagsisimula nito at kung anu-ano ang mga hindi mo gustong sintomas na naramdaman.
