Mga katotohanan ukol cleft lip at cleft palate. / Ang mga kamatuuran mahitungod sa pagkabungi / Facts and information
Ang cleft lip at cleft palate (harelip o bingot, bungi) ay mga butas o punit sa itaas na bibig, sa bubong ng ngala-ngala (o labi at bunganga), o kaya’y parehong may “slit” o hiwa sa itaas na bibig at ngala-ngala. Ang cleft lip at cleft palate ay nangyayari kapag ang nagdedevelop na struktura ng mukha ng hindi pa sinisilang na sanggol ay hindi kompletong nagsasara. Itinatayang 1 sa kada 700 bagong silang na sanggol ang merong cleft lip meron o wala mang cleft palate. Ang lahat ng hindi pa sinisilang na sanggol ay nagsisimula sa kanilang buhay na merong parehong cleft lip at palate. Subalit, nagsasara rin ito pagdating ng ika-anim at ikalabing-isang linggo ng pagbubuntis sa normal na development ng “fetus”. Ang mga “fetus” na hindi nagdedevelop ng maayos ay nananatili ang “clefts”. Para sa karagdagang kaalaman, ang mga Native Americans, Latinos, at Asians ang may mas mataas na tsansang magkaroon nito kaysa sa ibang lahi. Ang cleft palate na walang cleft lip ay mas karaniwan sa mga babae. Ang cleft lip naman ay mas maraming naaapektuhan na kalalakihan kaysa sa kababaihan.
Ano ang mga Sanhi? / Hinungdan, Causes
Ang cleft lip at cleft palate ay nangyayari kapag ang “tissues” sa mukha at bunganga ng sanggol ay hindi nabubuo nang maayos. Sa normal na kondisyon, ang “tissues” na bumubuo sa bibig at ngala-ngala ay nagsasara sa ikalawa at ikatlong buwan ng pagbubuntis. Subalit sa mga sanggol na cleft lip at cleft palate, ang pagsasara ay hindi nangyayari. Pinaniniwalaan ng mga mananaliksik na ang karamihan sa kaso ng cleft lip at cleft palate ay buhat ng interaksyon ng namamana nating mga katangian (genetic) at mga nakapaligid sa atin (environmental factors). Sa maraming sanggol, wala pang tiyak na sanhi ang natutukoy.
· Ang mga katangiang namamana mula sa mga magulang. Maaaring mapasa ng ama o ina ang kanilang “genes” na nakakasanhi ng “clefting”. Sa ilang mga kaso, ang sanggol ay namamana ang katangian at dahil sa “environmental factor”, napapasimulan ang cleft palate.
· Exposure sa ilang mga bagay habang nagbubuntis. Ang cleft lip at cleft palate ay mas mataas ang tsansang mangyari sa sanggol ng buntis na naninigarilyo, umiinom ng alak at umiinom ng mga gamot.
Ano mga Sintomas? Symptoms
Pangkaraniwan na sa pagkapanganak sa sanggol, ang cleft na bibig at ngala-ngala ay madaling natutukoy. Ang cleft na bibig at ngala-ngala ay linalarawan bilang:
· “Split” sa bibig at sa bubong ng ngala-ngala na maaaring maakaapekto sa isa o sa kapwa dalawang panig ng mukha.
· Isang “split” sa bibig na maaaring magpakita lamang bilang maliit na “slit” sa bibig o maaaring mag-extend mula sa bibig patungo sa itaas ng gilagid at ngala-ngala patungo rin sa ilalim ng ilong.
· Isang “split” sa bubong ng ngala-ngala na hindi nakakaapekto sa hitsura ng mukha.
Sa bihirang mga pagkakataon lamang, ang “cleft” ay umaapekto lamang sa kalamnan ng “soft palate”, na nasa likod ng bunganga. Ang klase na ito ay karaniwang hindi agad napapansin pagkasilang ng sanggol at natutukoy lamang matapos makita ang mga sintomas. Ang mga sintomas ay maaaring kalakip na ang hirap sa paglunok, “nasal speaking” na tinig, pabalik-balik na impeksyon sa tenga.
Ano Lunas o gamot? / Mga tambal o remedyo para sa bungi / Remedy, treatment, cure, medication
Ang mga layunin ng paglunas sa cleft lip at palate ay upang masigurado ang kakayanan ng bata na makakain, makapagsalita, makarinig, at makahinga, at makamit na magkaroon ng normal na hitsura. Ang lunas ay nangangailangan ng pag-repair sa depekto at “therapy” para sa anumang kaakibat na kondisyon. Ang pagsasaayos sa cleft lip at palate ay base sa sitwasyon ng inyong anak. Ang operasyon ay isinasagawa sa ganitong sistema:
· Cleft lip repair – sa edad na 1 hanggang 4 na buwan ang sanggol
· Cleft palate repair – sa edad na 5 hanggang 15 buwan
· Follow-up na mga operasyon – sa edad na 2 taon hanggang sa magdalaga o magbinata ang mga sanggol
Ang operasyon ay magdudulot ng malaking pagbabago sa hitsura, kalidad ng pamumuhay, kakayanang kumain, huminga at magsalita ng iyong anak. Ang mga posibleng problema sa operasyon ay pagdurugo, impeksyon, matagal na paghilom ng sugat, pagkakaroon ng peklat, pansamantalang pinsala sa ugat, “blood vessels” at iba pang istruktura.
Prevention o paano maiwasan/ Unsaon paglikay nga mabungi imong anak
Matapos isilang ang sanggol na may cleft, ang mga magulang ay karaniwang nababahala sa tsansang magkaroon ulit ng anak na may “cleft”. Habang ang ibang kaso ng “cleft lip at palate” ay mahirap maiwasan, narito ang ilang mga hakbang upang mas maintindihan ninyo ang kondisyon:
· Ikonsidera ang “genetic counseling”. Kapag ikaw ay may “family history” ng cleft lip at palate, ipag-alam sa iyong doktor bago ka magbuntis. Ang iyong doktor ay maaari kang imungkahi sa isang “genetic counselor” na makakatulong matukoy ang iyong tsansang magkaanak ng merong cleft lip at palate.
· Uminom ng vitamins habang nagbubuntis. Ang pag-inom ng multivitamin bago magbuntis at habang nagbubuntis ay tumutulong sa pagpapababa ng iyong tsansang magkaroon ng depekto ang iyong sanggol.
· Huwag manigarilyo o uminom ng alak. Ito ay nagpapataas sa tsansang magka-anak ng may “cleft defect”.
