Pasimula / Pasiuna
Sa kabila ng kakulangan sa kapasidad at mga mapagkukunan ng tulong, ang Departamento ng Kalusugan ay nakagawa ng malaking kontribusyon sa pagpapabuti ng kalusugan mula na rin ng magkaroon ng mga reporma na nagsimula noong taong 1990’s. Upang maiwasan, makontrol at sugpuin ang halos lahat ng sakit na nakakahawa, may mga kampanya sa buong bansa na pinasimulan. Isa na dito ang “National Filariasis Elimination Program (NFEP)” noong 2002. Ang nakamit na impormasyon ukol sa kung gaano karami ang apektado ng sakit ang isa sa unang mga hakbang patungo sa epektibong eliminasyon at pagkontrol ng sakit.
Filariasis is a parasitic disease caused by the African eye worm, a microscopic thread-like worm. The adult worms can only live in the human lymphatic system. Lymphatic filariasis affects over 120 million people in the tropics and sub-tropics of Asia, Africa, Western Pacific, and parts of Central and South America. The mode of transmission of the disease from person to person is through mosquito bites.
Ano ang “Lymphatic Filariasis o Elephantiasis”? Unsa ang sakit nga “Lymphatic Filariasis o Elephantiasis” nga ginatawag gihapon nga “tibak” sa lokal nga tinawagan?
May tatlong milyong Pilipino ang may tsansang makuha ang sakit. Sa kasalukuyan, 44 na probinsya mula sa 80 probinsya ng Pilipinas ay tinatayang pugad ng elephantiasis. Mula noong 2011, may siyam na probinsya ang tuluyan nang naging malaya sa Filariasis. Ang Filariasis ay isang sakit na napapasa ng isang klase ng lamok mula sa isang taong may impeksyon ng “microfilaria parasite” patungo sa isang tao. Isa itong parasitikong impeksyon sa dugo. Ang sobrang paglaki ng braso at mga paa ay karaniwan sa mga Pilipinong may filariasis. Bukod sa paglaki ng ibaba at itaas na parte ng katawan, ay mayroon ding paglaki ng mga dibdib ng kababaihan at paglaki ng bayag ng kalalakihan.
Sanhi /Causes
Ang “Lymphatic Filariasis” ay isang inpeksyon at parasitikong sakit na sanhi ng “roundworms” kung tawagin. Ang karamdaman na ito ay dala ng pagkakaroon ng “thread-like worms” na tinatawag na “filariae”, sa “lymphatic vessels at lymph nodes” o kulani ng katawan. Ang mga “lymphatic channels” o kulani ang siyang naglalabas ng sobra-sobrang tubig mula sa katawan at gumaganap rin sa pagpo-protekta sa katawan mula sa impeksyon. Ang “lymphatic filariasis” ay napapasa sa pamamagitan ng lamok. Ang isang may impeksyon na tao ay kinagat ng isang klase ng lamok at kanya itong ikinagat sa isang hindi apektadong tao. Ang batang klase ng spesipikong mga bulate ay pumapasok sa katawan sa pamamagitan ng kagat ng lamok at naglalakbay patungo sa “lymphatic system”, kung saan doon sila tumatanda. Ang mga matatandang bulate ay naninirahan sa katawan ng maraming taon at maaaring gumawa ng mga batang klase na makikita sa dugo. Dahil sa pagbara ng mga bulate sa “lymphatic channels” o kulani, nagkakaroon ng pamamaga at pagpeklat ng mga paa kaya tinawag na “elephantiasis”.
When a mosquito bites a person who has lymphatic filariasis, microscopic worms circulating in the person's blood enter and infect the mosquito. If the infected mosquito bites another person, there is a chance of getting lymphatic filariasis. The microscopic worms from the mosquito passes through the skin, and travel to the lymphatic vessels. They then grow into adults in the lymphatic system. An adult worm lives for about 7 years. These adult worms mate allowing millions of microscopic worms to be released into the blood. Once a person has the worms in their blood, when a mosquito bites that person, the mosquito can transmit the disease to another person and the transmission continues.
Sintomas
Hindi tulad ng ibang sakit na merong sintomas tulad ng sipon, lagnat o pagsusuka, ang “lymphatic filariasis” ay napapabayaang hindi pansin ng mga taong may ganitong sakit. Sa maliit na porsyento ng apektadong tao, ang pamamaga ng kulani ay maaaring maramdaman pangkaraniwan ilang taon matapos ang unang atake ng impeksyon. Mayroon ring pamamaga ng braso, paa, dibdib, mga pribadong parte kung saan ito ay napakasakit.
Typically, lymphatic filariasis does not have symptoms seen through the naked eye, such as flu-like symptoms, fever, or vomiting. In fact, most people with lymphatic filariasis don’t have any idea that they have it. In a small number of infected people, lymphedema, or swelling, will occur, typically appearing years after the initial infection. The characteristic swelling can occur in the legs, arms, and chest, but also in the genital areas such as the scrotum and penis, where it is very painful. Left not seeking medical help, the disease can progress into a scarring and hardening of the tissues of the legs called elephantiasis. This is brought about by the buildup of lymph fluid and the impairment of the ability of the lymph to fight infections, leaving affected people more inclined to contracting germs and bacteria. By the time people develop elephantiasis, most no longer have active filariae in their body.
Lunas
Tuwing Nobyembre, mayroong tinatawag na “Mass Drug Administration (MDA)” na ginagawa sa mga probinsyang may mataas na populasyon ng may Elephantiasis. May dalawang gamot na tinatawag na “Diethylcarbamacine (DEC) at albendazole” ang kailangang inumin ng mga residente ng probinsyang pinamumugaran ng sakit. And DEC rin ang rekomendadong gamot sa paglunas sa filariasis. Pinapatay nito ang “microfilaria” subalit wala itong epekto sa matatandang bulate. Kaya naman tumutulong lamang ito sa pagpigil ng pagkalat ng impeksyon patungo sa ibang tao.
For patients currently infected with the parasite, Diethylcarbamazine (DEC) is the drug of choice. The drug kills the microfilaria and some of the adult worms. The effectiveness of DEC has been used for 50 years. The most common side effects are dizziness, nausea, fever, headache, or pain in muscles or joints. The drug known as ivermectin kills only the microfilariae, but not the adult worm. These adult worms are responsible for the pathology of lymphedema and hydrocele. Lymphedema and elephantiasis are not alarming signs for DEC use because most people with lymphedema are not actively infected with the filarial parasite.To prevent the lymphedema from getting worse, some basic principles of care such as hygiene, exercise and treatment of wounds should be taught to the affected individuals. Patients with hydrocele may have evidence of active infection, but typically do not improve clinically following treatment with DEC. Surgery is the treatment of choice for hydrocele.Prevention / Unsaon para makalikay.
Ang pag-iwas sa kagat ng lamok ang pinakamainam na paraan upang mabawasan ang tsansa na magka-filariasis. Ang paggamit ng “mosquito repellant”, “mosquito nets”, at pagsira sa tirahan ng mga lamok sa pamamagitan ng malinis na katawan at kapaligiran ay mga paraan upang maiwasan ang filariasis.
