Ang appendicitis ay isang kondisyon kung saan ang iyong appendix ay namamaga at nagkakaroon ng nana sa loob. Ang appendix (apendiks) ay isang “finger-shaped pouch” na nakausli palabas sa colon sa ibabang bahagi ng kanan na bahagi ng tiyan. Ang bahagi na ito ng katawan ay walang naitalang gawain o responsibilidad, ngunit hindi ito nangangahulugan na hindi ito magdadala ng problema. Ang appendicitis ay nangyayari kapag may bacteria na lumulusob sa appendix at nag-infect sa wall nito. Dahil paiba-iba ang laki at lokasyon ng appendix at malapit ito sa ibang organs, kung minsan ay mahirap tukuyin ang kaibahan nito sa iba pang sakit sa tiyan at pelvic diseases. Alamin kung ikaw ay sinisikmura.
Ano ba ang appendix?
Ang appendix (apendiks) ay isang sarado, maliit at masikip na tubo na naka-attach sa cecum (ang unang parte ng colon). Ang bukas na parte ng appendix ay nagde-drain patungo sa cecum. Ang dingding ng appendix ay gumagawa ng mucus na may halong lymphatic tissue na parte ng immune system para makagawa ng antibodies.
Ano ang Sanhi o Dahilan ng Appendicitis? Anong pangontra?
Sa simpleng pagkasabi, ang appendicitis ay ang pamamaga ng appendix. Sinasabing ang appendicitis ay nagsisimula kapag ang bukas na parte nito ay natabunan. Ang blockage ay maaaring naimbak na mucus mula sa loob ng appendix o kaya naman ay dumi na pumasok sa appendix mula sa cecum. Ang mucus o ang dumi ay tumitigas na parang bato at nagsasara sa opening. Ang tawag sa batong ito ay fecalith. Matapos maganap ang pagkakasara ng appendix, ang mga bacteria na karaniwang nasa loob ng appendix ay nagsisimulang atakihin ito at i-infect ang appendix. Ang katawan naman ay rumeresponde sa atakeng ito sa pamamagitan rin ng pag-atake sa bacteria na tinatawag na inflammation. Kapag ang infection at inflammation ay kumalat na sa wall ng appendix, ito ay maaaring pumutok. Pagkatapos pumutok, ang infection ay maaaring kumalat sa tiyan. Kung minsan, ang katawan ay nagagawang pagalingin ang appendicitis kahit walang operasyon. At ang sintomas, inflammation at infection ay tuluyang nawawala.Karaniwan nagkaroon ng appendicitis ang mga taong mula 10-30 na taon.
Hindi pa lubos na naiintindihan ang ugat ng sanhi ng appendicitis. Ganun pa man, may mga pag-aaral na nagsasabing maaaring 2 ang pinaka dahilan ng pagkakaroon ng appendicitis. Isa na rito ang impeksiyon sa tiyan, na nakapasok sa ating appendix. Sa kabilang banda, mayroon din na nagsasabi na ang posibleng ugat ay kapag naiwan ang dumi sa appendix. At ang bacteria sa naiwan na dumi ay naka-sanhi ng impeksiyon sa appendix.
Ano Sintomas/Signs , Symptoms, Senyales?
Ang mga sintomas ng appendicitis ay masakit na pakiramdam na nagsisimula sa pusod at karaniwang napupunta sa kanang parte ng tiyan sa ibaba na parte, sakit na mas lumulubha pagkalipas ng maraming oras, masakit hawakan ang right abdomen, parang tinutusok na klase ng sakit sa lower right abdomen kapag dinidiin ito at biglaang binibitawan o “rebound tenderness”, guma-grabeng sakit kapag inuubo, pakiramdam ng nasusuka, pagsusuka, walang ganang kumain, hirap sa pagbawas ng dumi, hindi maka-utot, pagtatae at pamamaga ng tiyan. Maaari ring magkaroon ng lagnat (fever) at panginginig (chills).
Napakahalaga ng maagang pagtuklas ng pagkakaroon ng appendicitis upang maiwasan posibleng komplikasyon, tulad ng pagkilala sa mga senyales at sintomas. Kaya kailangan na maging alisto tayo kung posible ba tayo merong appendicitis. Iilan sa mga karaniwan na sintomas nitong kalagayan ay ang mapurol na sakit sa banda taas at ibaba ng pusod na lalong sumasakit habang lumilipat ang sakit sa bandang mas mababang kanang bahagi (lower right) ng tiyan (kadalasan ito ang unang senyales ngunit hindi nararanasan ng lahat ng pasyente), kawalan ng gana kumain, pagduduwal at pagsusuka pagkatapos magkaroon ng pananakit ng tiyan, pamamaga ng tiyan at lagnat, lagnat (37-30 degrees Celsius), pagtitibi o hirap makadumi, pagtatae, kabag at hirap umutot. Mayroon ding mga kakaibang senyales o sintomas na hindi karaniwan na nararanasan ng pasyente. Halimbawa, ang pananakit ng tiyan sa kahit anong parte ng tiyan, likod, pati puwet/pwet, pag-ihi, at pagsusuka bago sumakit ang tiyan.
Paano nada-diagnose ang appendicitis? Paano malalaman kung meron ako?
Nag-iiba-iba ang sakit na nararamdaman ng pasyenteng may appendicitis kaya naman mahirap itong i-diagnose kung minsan. Upang matulungang madiagnose ang appendicitis, ang doktor ay kukuha muna ng history ng signs at sintomas at magsasagawa ng masusing physical examination sa tiyan. Ang mga tests at procedures upang madiagnose ang appendicitis ay ang sumusunod: Physical exam para masuri kung gaano kasakit ang sakit na nararamdaman, kailangan rin ng blood test. Nakakatulong ito sa doktor para makita kung may pagtaas ba ng white blood cell count na senyales ng infection. Dapat ring ipa-check ang ihi upang masiguro na hindi urinary tract infection o kidney stone ang dahilan ng pagsakit. Mayroon ring imaging tests tulad ng abdominal x-ray, ultrasound o CT-scan upang makompirma ang appendicitis o kung ano man ang dahilan ng sakit na nararamdaman.
Ano ang pinakamabisang Lunas o Gamot sa appendicitis (apendisitis)?
Ang karaniwang lunas sa appendicitis ay ang operasyon upang i-remove ito (tinatanggal ang apensitis sa operasyon). May operasyon na maliit lang ang ginagawang incision na tinatawag na laparoscopic operation. Kung ang appendicitis naman ay pumutok na at ang infection ay tuluyan nang kumalat, maaari kang sumailalim sa open appendectomy kung saan ang surgeon ay maaaring linisin ang iyong abdominal cavity.
Ang pangunahing layunin ng panglunas sa appendicitis ay ang pagtanggal ng appendix sa pamamagitan ng surgery (pagtitistis). Kadalasang pinapayuhan din ang surgery sa pasyente kapag may tsansa na mayroon kang appendicitis, kahit hindi pa ito na ito natiyakan. Ito ay dahil kinikilalang mas ligtas ang pagtanggal ng appendix, kaysa isugal ang posibleng pagputok ng appendix.
Kinakailangan na may anesthesia ang pasyente gamit ang isa sa dalawang paraan: keyhole (laparoscopy) or open technique. Mas mabilis ang paggaling kung keyhole technique ang ginawa (keyhole technique, recovery time tends to be short). Kung kaya't, ang mas maiksi ang pamamalagi sa ospital, at karamihan sa mga pasyente ay maaari nang umuwi pagkaraan ng ilang araaw. Kapag kaagad na-opera at natanggal ang appendix, makakauwi ang karamihan sa mga pasyente sa loob ng 24 oras.
Home Remedies o mga simpleng tips at pag-iingat na dapat sundin
Kung kagagaling inoperahan ng appendix, maaaring sundin ang mga tips na ito para matulungan ang iyong katawan na maka-recover nang mabilis. Iwasan ang mabibigat na trabaho, suportahan ang iyong tiyan kung umuubo, tawagan ang doktor kung ang mga gamot para sa sakit ay hindi umeepekto, kung kaya nang gumawa ng mga aktibidad tulad ng kaunting palakad-lakad ay mas mabuti, magkaroon ng sapat na pahinga at kumain ng masusustansyang pagkain at uminom ng maraming tubig. Huwag ding uminom ng laxatives, pain killers, o antacids.
Continue: Kabag o Gastritis
